Medin Nuredini 
Денес сакам да го свртам вниманието кон еден сериозенпроблем што директно влијае на судбината на илјадници лицасо македонско потекло – крајно неефикасното процесирање набарањата за државјанство поднесени од иселениците од Република Турција, согласно член 8 од Законот задржавјанство.
Фактичка состојба
Во 2021 година, ова Собрание ги усвои измените на Законотза државјанство, со кои им се овозможи на иселениците и нивните потомци олеснет пристап до државјанство. Меѓутоа, имплементацијата на овие измени е далеку од задоволителна.
Според официјалниот одговор на МВР на мое претходнопратеничко прашање од 02.10.2024 година, од околу 8.000 барања поднесени од иселеници од Турција, досега се решенисамо 42 предмети, или помалку од 0,5%. Од овие 42 решенија, 27 се позитивни, а 15 се негативни. Со оваа динамика нарешавање, ќе бидат потребни фантастични 570 години за дасе решат сите поднесени барања!
На терен ситуацијата е уште повознемирувачка. Дневнодобивам десетици пораки од граѓани кои повеќе од двегодини чекаат и најмал одговор за нивните барања. Тие небараат привилегирана постапка, туку само почитување назаконски предвидените рокови.
Законска регулатива
Почитуван министре, нашата законска рамка е кристалнојасна во овој поглед:
1. Уставот на РСМ во член 4 го гарантира правото надржавјанство, а во член 51 предвидува дека законитемора да бидат во согласност со Уставот и дека секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
2. Законот за општата управна постапка во член 93 јаснопропишува дека управната постапка треба да заврши ворок од 30 дена, со можност за продолжување за уштенајмногу 30 дена.
3. Согласно член 7 од истиот закон, управната постапкатреба да се води според начелото на економичност и ефикасност – да се спроведе на наједноставен моженначин, без одлагање.
4. Член 92 став 2 од ЗОУП јасно пропишува дека ако другјавен орган не достави согласност или мислење во рок од15 дена, се смета дека согласноста е дадена.
5. Во конкретниот случај, според член 7 од Законот задржавјанство, Агенцијата за национална безбедност имарок од 6 месеци да достави мислење, по што МВР требада одлучи по барањето.
Проблемот е очигледен – ниту МВР ниту Агенцијата занационална безбедност не ги почитуваат овие недвосмисленизаконски рокови.
Повреда на правните принципи и човековите права
Оваа ситуација не е само статистика, туку директно негативновлијае врз животите на илјадници луѓе. Европскиот суд зачовекови права во својата пракса повеќепати има утврденодека прекумерната должина на административните постапкипретставува повреда на правото на правично судење, зацртаново член 6 од Европската конвенција за човекови права, особено кога се работи за постапки од кои зависат основнитеправа на граѓаните.
Во предметот “Шарије против Турција” од 2021 година, Судотпресуди дека прекумерните одложувања во одлучувањето задржавјанство може да претставуваат повреда на Конвенцијатакога такви одложувања ги погодуваат другите основни правана поединецот. Дополнително, во предметот “Рамадан противМалта” од 2016 година, Судот нагласи дека државите мора давоспостават ефикасни процедури за државјанство кои сетемелат на владеење на правото.
Принципот на “молчење на администрацијата”
Особено загрижувачки е фактот што апликантите не сеинформирани за нивните права во случај на молчење наадминистрацијата. Согласно член 111 од ЗОУП, во ваквислучаи странката има право на жалба до второстепениоторган, кој може да му наложи на првостепениот орган дадонесе одлука или самиот да одлучи по бараното.
Меѓутоа, во пракса, барателите на државјанство не сеизвестени за овие законски механизми, а МВР не преземаникакви чекори да ги информира за нивните права.
Штетни последици
Ова системско непочитување на законот има сериознинегативни последици:
1. Ерозија на правната држава – Кога државните органи неги почитуваат законите што самите ги донесуваат, сеурива концептот на владеење на правото.
2. Дискриминација – Иселениците од Турција се ставени вонееднаква положба во споредба со другите категориибаратели на државјанство.
3. Нарушена доверба во институциите – Системскотонепостапување создава недоверба во целокупниот правенсистем.
4. Негативен меѓународен имиџ – Оваа практика гонарушува угледот на РСМ како држава која се стреми коневроинтеграции.
Добри меѓународни практики
Почитуван министре, овој проблем може да се реши соимплементирање на веќе докажани меѓународни практики:
• Бугарија формираше специјализирани тимови за проверкана документи и постигна ефикасност од преку 1.000 решени предмети месечно.
• Хрватска воведе електронски систем за поднесување и следење на барањата, што значително го забрза процесот.
• Ирска има воспоставено систем на “прелиминарнапроверка” што ја зголемува ефикасноста.
• Германија има имплементирано систем на “една точка законтакт” за прашања поврзани со државјанството.
Заклучок и конкретни прашања
Почитуван министре, врз основа на изнесеното, би сакал даВи поставам осум конкретни прашања:
1. Колку лица од Република Турција до сега аплицирале застекнување со државјанство на РСМ согласно со членот8 од Законот за државјанство? Од вкупно поднесенитебарања, колку се решени и од нив колку се позитивни, а колку негативни?
2. Зошто Министерството за внатрешни работи не гипочитува законските рокови утврдени во ЗОУП, конкретно членовите 93 и 94, кои предвидуваат декауправната постапка треба да заврши во рок од најмногу60 дена?
3. Дали МВР го применува член 92 став 2 од ЗОУП, споредкој ако Агенцијата за национална безбедност не сепроизнесе во законскиот рок, се смета дека согласноста е дадена?
4. Колку време реално чекате на одговор од Агенцијата занационална безбедност и дали почитувањето на рокот од6 месеци е воопшто обезбедено?
5. Кои конкретни и мерливи чекори презема МВР за да гозабрза процесот и да се справи со огромниот заостаток? Постои ли детален акциски план со временска рамка?
6. Како МВР ги информира барателите за статусот нанивните предмети? Дали постои систем за проверка настатусот без барателите да патуваат до Скопје илиТурција?
7. Колку службеници се ангажирани на овие предмети и дали е планирано зголемување на кадровскитекапацитети?
8. Дали МВР им ги објаснува на барателите нивнитезаконски права во случај на “молчење наадминистрацијата”, вклучувајќи го правото на жалба и правото на управен спор?
Почитуван министре, неодговарањето на овие прашања замене би било уште една потврда дека оваа важна тема не сетретира со потребната сериозност. Со сегашната динамика наработа, наместо градење на мостови со нашата дијаспора, ниеградиме ѕидови на бирократија и непочитување на законот.
Ви благодарам на вниманието и очекувам конкретниодговори.
