Со едногласна одлука на состанокот на министрите за внатрешни работи на земјите-членки во Брисел, Хрватска станува 27-ма членка на Шенген зоната и за помалку од еден месец ќе се укинат граничните контроли на копнените и поморските гранични премини, а на пролет на аеродроми.
Во четвртокот, министрите за внатрешни работи на 22 земји-членки на ЕУ кои се и членки на Шенген, донесоа конечна одлука за „целосна примена на правото на Шенген во Република Хрватска“, што значи укинување на граничните контроли кон Шенген зоната.
Во исто време, Бугарија и Романија не добија зелено светло на иста средба. Австрија беше против приемот на двете земји, а Холанѓаните против Бугарија. Хрватска со денешната одлука се приклучува на најголемата површина во светот без внатрешни гранични контроли меѓу државите.
Се укинуваат граничните контроли
Од 1 јануари 2023 година ќе се укинат граничните контроли на хрватските копнени и поморски граници со земјите од Шенген зоната, односно со Словенија и Унгарија, а од 26 март следната година и на аеродромите.
Причината за различните датуми е од техничка природа – неопходно е да се прилагодат излезите за патниците на аеродромите бидејќи летовите во Шенген зоната се третираат како домашни летови. Ова секогаш се прави на првиот следен сезонски часовник, што во овој случај е 26 март 2023 година.
Од 1 јануари следната година во Шенген зоната ќе има 27 земји членки, од кои 23 се членки на ЕУ и Исланд, Норвешка, Швајцарија и Лихтенштајн кои се надвор од Унијата.
Бугарија и Романија остануваат надвор од Шенген
Од членките на ЕУ надвор остануваат Бугарија и Романија, кои 11 години чекаат позитивна одлука и која повторно отсуствуваше во четвртокот, потоа Кипар кој не ја контролира целата своја територија и Ирска која не сака да се приклучи. Шенген за да не мора да воведе гранична контрола со Северна Ирска. Шенген зоната е најголемата област без контрола на внатрешните граници со речиси 420 милиони луѓе.
Речиси два милиони луѓе патуваат на работа преку внатрешната граница секој ден, а во некои области овие дневни прекугранични мигранти сочинуваат една третина од работната сила.
Отсуството на гранични контроли во Шенген зоната носи значителни заштеди и ја олеснува трговијата, а тоа е особено важно за Хрватска, имајќи предвид дека нејзиниот силен туристички сектор ќе профитира бидејќи повеќето туристи доаѓаат од шенгенските земји кои повеќе нема да чекаат со часови за да ја поминат граница.
Така, во десеттата година од нејзиното членство во ЕУ, Хрватска истовремено станува членка на Шенген зоната и на еврозоната, двете најблиски интеграции кои го сочинуваат јадрото на целата Унија.
За да се влезе во Шенген, неопходно е да се подложат на темелни евалуации во кои се проценува дали земјата може да преземе одговорност за контрола на надворешните граници во име на другите земји од Шенген зоната, да соработува ефикасно со полициските власти на другите членки на Шенген зоната. државите со цел да одржат високо ниво на безбедност по укинувањето на граничните контроли, ги применуваат шенгенските правила, како што се контролата на копнените, поморските и воздушните граници (аеродромите), издавањето шенген визи, полициската соработка и заштитата на личните податоци и поврзаноста со и користење на Шенген информацискиот систем.
Оценувањето на Шенген започна во 2015 година.
По две години членство во ЕУ, Хрватска беше подготвена да ја започне евалуацијата на Шенген. Хрватската влада на 6 март 2015 година испрати писмо во кое посочува дека е подготвена да започне со евалуации во сите релевантни области на правото на Шенген од 1 јули истата година.
Процесот на евалуација започна во јуни 2016 година и заврши во мај 2019 година. На 22 октомври 2019 година, Европската комисија потврди дека Хрватска ги исполнува сите технички услови за пристапување.
Оваа оценка едногласно ја потврдија и министрите за внатрешни работи на земјите-членки на ЕУ во заклучоците од состанокот на 9 декември 2021 година. Овие заклучоци се процедурално неопходен услов за донесување конечна одлука за влез во Шенген зоната. После тоа, следен чекор беше предлогот на конечната одлука за укинување на граничните контроли меѓу Хрватска и земјите од Шенген зоната.
На самиот крај од своето ротирачко претседателство, на 29 јуни годинава, француското претседателство го иницираше процесот на донесување конечна одлука.
Потоа, на состанокот на Комитетот на постојани претставници (Корепер), беше одлучено предлог-одлуката за „целосна примена на правото на Шенген во Република Хрватска“ да се испрати до Европскиот парламент со придружно писмо до претседателот на Собранието, Роберта Мецола, бара да се достави мислењето што е можно поскоро.
Мислењето на Европскиот парламент во овој случај не е обврзувачко за Советот, но според деловникот не може да донесе одлука без тоа мислење, какво и да е.
Европскиот парламент на 10 ноември на пленарната седница во Брисел со огромно мнозинство го поддржа влезот на Хрватска во Шенген зоната, а после тоа остана само едногласна одлука на земјите од Шенген, што се случи денеска.
Хрватска поради мигрантите воведе и независен надзор на дејствувањето на полицијата на границите
Хрватска помина низ најобемниот и детален процес на проценка на нејзината подготвеност за членство во Шенген зоната, со која ниту една членка на ЕУ досега не се соочила. Исполни 281 препорака во осум области на правото на Шенген, од кои 145 препораки се однесуваат само на областа на контролата на надворешните граници.
Процесот на евалуација го спроведоа тимови експерти од Европската комисија и земјите членки кои по проверките напишаа низа извештаи и препораки за корекција на забележаните недостатоци. Следејќи ги овие препораки, Хрватска разви акциони планови за отстранување на овие недостатоци. Последниот акциски план за областа на управувањето со надворешните граници беше склучен во февруари 2021 година.
Хрватска, со помош на ЕУ, инвестираше значителни средства во заштитата на границата, која ја чуваат шест и пол илјади полицајци. Од европските фондови Хрватска доби над 220 милиони евра за техничка опрема за граничен надзор и за едукација на полицајци. Хрватска има најдолга надворешна граница во Европската унија, преку 1.350 километри со Босна и Херцеговина, Црна Гора и Србија.
Најголемиот дел паѓа на границата со Босна и Херцеговина, 1.011 километри, која е најпребирлива за чување поради конфигурацијата на теренот. Општо е познато дека хрватската граница, која сега е надворешна граница на Шенген зоната, е најдобро чуваната граница во ЕУ.
Хрватска веќе неколку години е под голем притисок од мигрантите кои се обидуваат да влезат на територијата на ЕУ.
Хрватската гранична полиција е предмет на обвинувања од медиумите и невладините организации за насилни враќања и нехуман третман на илегалните мигранти кои се обидуваат да ја преминат зелената граница.
Поради тоа, Хрватска воведе независен надзор на однесувањето на граничната полиција кон мигрантите и барателите на азил, а такви механизми за надзор, според предлогот на Комисијата на Европскиот пакт за миграција и азил, треба да постојат во сите земји-членки.
Шенгенскиот договор беше потпишан во 1985 година, а имплементацијата започна во 1995 година.
Приказната за областа без контрола на внатрешните граници започна на 14 јуни 1985 година, кога пет од тогашните 10 земји-членки: Белгија, Франција, Германија, Луксембург и Холандија потпишаа договор веднаш до Шенген, мал град во Луксембург. Сепак, спроведувањето на договорот започна дури во март 1995 година, кога беа укинати граничните контроли меѓу земјите потписнички.
Договорот беше дополнет во 1990 година со Шенгенската конвенција, која предложи укинување на контролите на внатрешните граници и заедничка визна политика.
До 1999 година, Шенгенскиот договор беше меѓувладин договор меѓу земјите потписнички, но тој не беше дел од европското законодавство, што значи дека институциите на ЕУ немаа надлежност за тоа прашање.
Со Договорот од Амстердам, кој беше договорен во 1997 година и стапи на сила во 1999 година, Шенгенскиот договор станува дел од европското правно законодавство. Во периодот од 1995 година до денес, Шенген зоната на ЕУ постепено се прошири на сегашните 22 членки, а од почетокот на следната година до 23-та Хрватска.
