Пратеникот Салих Мурат ја даде следнава изјава во врска со темата:
Како поранешен претседател на Уставниот Суд и сегашен пратеник, должен сум да изразам длабока загриженост во врска со денешната одлука на Уставниот суд за поведување постапка за оценување на уставноста на одредби кои се однесуваат на “припадност на заедница” во контекст на вработувањето во јавниот сектор. Оваа одлука директно ги повредува клучните одредби на нашиот Устав и ги загрозува темелите на нашето мултиетничко општество.
Анализата на повредените уставни одредби открива сериозни импликации на оваа одлука. Пред сè, загрозени се темелните вредности утврдени во членот 8 од Уставот. Принципот на соодветна и правична застапеност, експлицитно наведен како темелна вредност, се доведува во прашање со оспорувањето на одредбите кои се неопходни за неговата операционализација.
Понатаму, оваа одлука ги загрозува основните слободи и права на човекот и граѓанинот, особено правото на слободно изразување на националната припадност. Наместо да ги унапредува овие права, одлуката ризикува да создаде бариери за нивно остварување.
Загрижува и потенцијалното нарушување на владеењето на правото. Укинувањето на овие одредби би создало правна несигурност во имплементацијата на уставните принципи за соодветна и правична застапеност, што е недопустливо во една правна држава.
Амандманот VI на Уставот, кој експлицитно налага примена на принципот на соодветна и правична застапеност при вработувањето во јавниот сектор, се доведува во прашање со оваа одлука. Ова претставува директно игнорирање на јасно изразената уставна волја.
Принципот на еднаквост на граѓаните, загарантиран со членот 9, се загрозува наместо да се унапредува. Оспорената регулатива всушност придонесува кон суштинска еднаквост, обезбедувајќи механизам за еднакви можности за сите заедници во пристапот до јавниот сектор.
Правото на работа, утврдено во членот 32, исто така е засегнато. Оспорените одредби не го нарушуваат ова право, туку напротив, го прошируваат пристапот до вработување за припадниците на сите заедници, осигурувајќи дека ова право е реално достапно за сите.
Особено загрижувачко е потенцијалното нарушување на уставната гаранција за заштита на етничкиот, културниот, јазичниот и верскиот идентитет на сите заедници, утврдена во членот 48. Оспорените одредби се клучен инструмент за имплементација на оваа гаранција, и нивното укинување би ја ослабнало способноста на државата да ја исполни оваа важна уставна обврска.
Важно е да се нагласи дека оспорените одредби не претставуваат недозволено ограничување на слободите и правата, како што е регулирано во членот 54. Напротив, тие претставуваат легитимен начин за остварување на уставните цели на соодветна и правична застапеност.
Меѓународните стандарди и добри практики дополнително ја потврдуваат важноста на оспорените одредби. Европската комисија против расизам и нетолеранција (ЕКРИ) јасно препорачува собирање на податоци за етничката припадност, со соодветни заштитни мерки, како клучен инструмент за креирање ефективни антидискриминациски политики. Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства нагласува потреба од конкретни мерки за ефективно учество на малцинствата во јавниот живот.
Праксата на Европскиот суд за човекови права, особено во случајот “Сејдиќ и Финци против Босна и Херцеговина”, потврдува обврска на државите да обезбедат ефективно учество на малцинствата во јавниот живот. Компаративните практики од земји како Белгија, Швајцарија и Канада покажуваат дека слични механизми успешно се применуваат за обезбедување застапеност на различните заедници во јавниот сектор.
Заклучно, одлуката на Уставниот суд претставува сериозна закана за уставниот поредок на Република Северна Македонија, особено за темелната вредност на соодветна и правична застапеност. Оваа вредност не е само декларативна, туку е суштински елемент на нашиот уставен идентитет и клучен фактор за стабилноста и кохезијата на нашето мултиетничко општество.
Укинувањето на оспорените одредби би создало опасен вакуум во имплементацијата на овој принцип, потенцијално враќајќи нѐ во состојба на де факто нееднаквост и исклученост на одредени заедници од јавниот сектор. Ова не само што би било спротивно на буквата и духот на нашиот Устав, туку и на меѓународните стандарди и добри практики во мултиетничките општества.
Повикувам на итно преиспитување на оваа одлука, со цел да се заштити интегритетот на нашиот уставен поредок и да се осигура дека принципот на соодветна и правична застапеност останува ефективен и применлив во пракса. Овој принцип е од суштинско значење за градењето на инклузивно општество и не смее да биде жртвуван во име на погрешно толкување на индивидуалните права.
Како одговорни граѓани и институции, наша должност е да останеме посветени во одбрана на овој клучен уставен принцип. Само така можеме да обезбедиме просперитетна иднина за сите граѓани на Република Северна Македонија, без оглед на нивната етничка, културна или верска припадност.
