Medin Nuredini 
„Трибуналот за Газа“, независна иницијатива на граѓанското општество основана како „народен трибунал“, ја одржува својата прва четиридневна јавна седница во Сараево, главниот град на Босна и Херцеговина. За време на седницата, присутните ќе ги разгледаат истражувачките извештаи, ќе слушаат сведочења од сведоци и експерти и ќе дискутираат за Нацрт-декларацијата.
Настанот претставува клучен чекор во мисијата на Трибуналот да ги документира воените злосторства, да ги решава празнините во одговорноста во меѓународниот правосуден систем и да се залага за правда за Палестинците.
„Трибуналот за Газа“ формално беше инициран во Лондон во ноември 2024 година од страна на коалицијата од академици, интелектуалци, активисти за човекови права и претставници на организации од граѓанското општество како одговор на, како што велат, „целосниот неуспех на организираната меѓународна заедница во имплементирањето на меѓународното право“ во Газа.
Предводен од Ричард Фолк, истакнат експерт по меѓународно право и поранешен специјален известувач на ОН за окупираните палестински територии, Трибуналот се позиционира како обид да се „затвори јазот во спроведувањето на законот, вршејќи притисок преку граѓанското општество врз владите да преземат акција“.
Тој „црпи авторитет од народот и нивното чувство за правда, наместо да се потпира исклучиво на владите и нивните институции“.
Настанот во Сараево претставува значаен напредок во однос на претходните подготвителни состаноци и стратешки сесии на Трибуналот одржани во Лондон (февруари 2025), Истанбул (февруари 2025) и Аликанте (мај 2025).
Претходните собири беа фокусирани на процедурални прашања и стратешка координација во подготовките за ова јавно заседание.
Седницата во Сараево ги обединува Управниот одбор на Трибуналот, специјализираните совети, Советодавниот политички совет и стручни сведоци на четиридневни јавни расправи. Учесниците ќе ги разгледаат истражувачките извештаи, ќе слушаат сведоштва на сведоци и експерти и ќе дискутираат за Нацрт-декларацијата – сеопфатен документ кој треба да служи како референца за одговорност и спречување на слични ситуации низ светот.
„Трибуналот за Газа“ функционира преку структурирана организација која вклучува Управен одбор, три специјализирани совети, Оддел за меѓународни односи и светски поредок, Оддел за историја, етика и филозофија, како и административни тела и одбори за поддршка.
Секој совет ќе ги претстави своите наоди и препораки за време на сесијата во Сараево.
По Сараево, главната расправа – една од најважните фази од „Трибуналот за Газа“ – ќе се одржи во Истанбул во октомври годинава. На неа, одборот составен од експерти од областа на правото, културата, политиката и граѓанското општество ќе ги сослуша исказите на жртвите и сведоците и ќе го објави нацртот на конечната одлука. Дополнително, ќе бидат објавени и одлуки со посебни овластувања и препораки во согласност со најновите случувања поврзани со процесот пред Трибуналот за Газа.
„Трибуналот за Газа“ е основан пред сè со цел да ги истражи и процени наводите за меѓународни злосторства, вклучувајќи тешки кршења на човековите права и геноцид, извршени од Израел по 7 октомври 2023 година.
Овој суд се истакнува како иницијатива организирана од релевантни бранители на човековите права, експерти за меѓународно право и меѓународни и регионални невладини организации кои се занимаваат со кршењето на човековите права во Појасот Газа. Основан како независна иницијатива, Трибуналот има за цел да го привлече вниманието на меѓународната јавност кон сериозните прекршувања на правата на палестинскиот народ.
Во рамки на рочиштата, на кои членовите на судот ќе се фокусираат на димензиите на хуманитарната криза во Газа, на отсуството на одговорност за тековните воени злосторства на Израел и на исказите од поединци и невладини организации погодени од овие злосторства, Израел ќе биде суден во отсуство за геноцид и воени злосторства во Газа.
Целта на судот е да води транспарентни постапки, независни од меѓународните центри на моќ и без ограничувања, и да ја заврши својата мисија во остварлив временски рок.
„Трибуналот за Газа“ има за цел да обезбеди алтернативен форум за човековите права кои не можат да бидат разгледани од меѓународните судски институции како Меѓународниот кривичен суд (МКС) и Меѓународниот суд на правдата (МСП) поради политички влијанија или долготрајни постапки. Во тој контекст, судот не е алтернатива за МКС или МСП, туку нивна поддршка, со цел да се добијат правно издржани резултати и да се подигне глобалната свест.
Во Сараево денес ќе се одржи сесија со наслов „Меѓународно право“, на која ќе се разгледаат системските прекршувања на меѓународните правни рамки, вклучувајќи ги настаните од Накба, манифестациите на геноцидна намера и пропустите во заштитата на цивилите.
На 27 мај ќе се одржи сесијата „Меѓународни односи и светски поредок“, фокусирана на геополитичките околности, политичката економија на геноцидот, празнините во одговорноста во глобалното управување и одговорите на граѓанското општество.
На 28 мај, сесијата „Етика и филозофија“ ќе се осврне на историскиот контекст на палестинското прашање, неговите идеолошки корени, отпорот на геноцидот, политиката на сеќавање и медиумските наративи.
Четиридневните сесии ќе завршат на 29 мај со посебна расправа за Сребреница и Газа, по што ќе биде објавена и Декларацијата од Сараево.
AA
