Алија Изетбеговиќ е погребан на Шехидското гробиште Ковачи во Сараево. На неговата џеназа присуствувале повеќе од 100.000 луѓе од цела Босна и Херцеговина и од странство, а телеграми со сочувство пристигнале од стотина земји.
На денешен ден пред 21 година починал е првиот претседател на Претседателството на Република Босна и Херцеговина, Алија Изетбеговиќ.
Починал е на 19 октомври 2003. година од срцево попуштање. Според процените, последниот испраќај на Алија Изетбеговиќ присуствувале повеќе од 100.000 луѓе, како и голем број босанскохерцеговачки и меѓународни официјални лица. Се претпоставува дека тоа бил најголемиот број луѓе што некогаш присуствувал на некоја џеназа во Сараево.
- Роден во Босански Шамц –
Алија Изетбеговиќ е роден на 8 август 1925 година во Босански Шамц. Припаѓал на угледна беговска фамилија која живеела во Белград, а која се преселила во Босански Шамц уште во 1868 година. Веќе во втората година од животот на Изетбеговиќ, неговиот татко Мустафа, кој се занимавал со трговија и банкарство, одлучил да се пресели во Сараево, каде неговиот син завршил основно училиште и гимназија.
Заради припадноста на организацијата „Млади муслимани“, Алија Изетбеговиќ бил уапсен 1946. година и осуден на трогодишна затворска казна. Од затворот излегол 1949. година.
По трогодишното студирање на агрономијата, Изетбеговиќ ја напуштил и започнал студиите на Правниот факултет во Сараево, кој успешно го завршил за две години. Од 1950. до 1960. година работел како раководител на градежништво, а од 1960. до 1982. година како правен советник во бројни сараевски фирми.
- Основач на СДА –
Во пролетта на 1983. година, Алија Изетбеговиќ бил уапсен и во летото на истата година осуден на 14 години затвор во монтираниот “Сараевски процес”, каде што поминал шест години.
По излегувањето од затвор, Изетбеговиќ во 1990. година, со група истомисленици, ја основал Странката демократска акција (СДА), која на слободните избори освоил најмногу гласови и подоцна ќе одигра клучна улога во одбраната на Босна и Херцеговина од агресија. Тој беше на чело на државата и СДА во повеќе мандати.
Одлуката за повлекување од Претседателството на Босна и Херцеговина ја соопштил на 6. јуни 2000. година. Најавил дека ќе се повлече по истекот на мандатот како претседавач на Претседателството на БиХ на 12. октомври истата година. Исто така, одбил да се кандидира на Третиот конгрес на СДА 2001. година, по што беше прогласен за почесен претседател на Странката.
- Автор на голем број публикации –
Изетбеговиќ е автор на голем број публикации и студии, како и книги: “Ислам меѓу Истокот и Западот”, “Проблеми на исламскиот препород” и “Исламска декларација”. Овие книги се преведени на неколку јазици и објавени во повеќе држави. Во 1999. година ја објавил книгата “Мој бег во слобода”, а 2000. година книгата “Сеќавања” (автобиографски запис). Собраните дела на Алија Изетбеговиќ во десет тома се објавени во 2004. година.
Добитник е на низа признанија и награди како што се Наградата на кралот Фејсал, медали од Центарот за демократија од Вашингтон, а највлијателниот шпански весник, мадридскиот “El Mundo”, го избрал за личност на годината во светот во 1995. година.
Мармара универзитетот во Истанбул му доделил титула почесен доктор на правни науки во 1997. година за неговиот придонес за заштита на човековите права, воспоставување мир и како угледен правник. На форумот во Кран Монтана во 1998. година добил престижна награда за унапредување на човековите права.
- Почитувањето од целиот свет –
Алија Изетбеговиќ е погребан на Шехидското гробиште Ковачи во Сараево. На неговата џеназа присуствувале повеќе од 100.000 луѓе од цела Босна и Херцеговина и од странство, а телеграми со сочувство пристигнале од стотина земји.
Ќе остане запамтена изјавата на Ричард Холбрук, креаторот на Дејтонскиот договор:
“Да не беше Алија Изетбеговиќ, денес не би постоела Босна и Херцеговина.”
Тогашниот премиер, а сега претседател на Република Турција, Реџеп Тајип Ердоган, на веста за смртта на Алија Изетбегиќ, првиот претседател на Босна и Херцеговина и големиот мислител, изјавил дека оваа вест го потресла неговиот народ и него од длабочината на душата.
“Изетбеговиќ беше човек кој со својот живот и дело влијаеше на историјата. Неговата мисија беше израз на човечка чест и неверојатна упорност, што беше чест за целиот свет. За вредностите во кои веруваше, за својата држава и својот народ, тој беше неисцрпен извор на храброст и извонредна вредност. Болката поради неговата смрт ја делиме со братскиот босанскохерцеговачки народ”, изјавил тогаш Ердоган.
Во име на Владата на Малезија, тогашниот премиер Махатир Мохамед изразил искрена тага поради смртта на Изетбеговиќ.
“Претседателот Изетбеговиќ беше голем лидер на Босна и Херцеговина кој својот живот го посвети на добробит на својот народ, како и на неговиот напредок и просперитет. Тој беше и голем пријател на Малезија, кој направи многу за зајакнување на односите меѓу двете земји”, истакнал Махатир при веста за смртта на Изетбеговиќ.
Тогашниот претседател на Република Хрватска, Стјепан Месиќ, истакнал дека Изетбеговиќ со својата личност и политичко дејствување силно го обележал случувањето во БиХ.
“Целиот свој живот го подреди на политичко дејствување и не го сломија ниту тешките години на затворски живот. Неговата државничка улога во воените и по воените години во БиХ, во тој тежок период за сите држави на просторот на поранешна Југославија, е непобитна. Често се среќавав со него на безброј мироотворни конференции кои, за жал, не успеаја да го спречат војната, а нашето познанство продолживме и подоцна кога БиХ успеа да се одржи како самостојна држава”, изјавил тогаш Месиќ.
И многу други државници од светот, регионот, но и официјални лица во Босна и Херцеговина изразиле восхит и почит за делото што Алија Изетбеговиќ го направил за време на својот живот.
- Најистакнат политичар во новата историја на БиХ –
Изетбеговиќ несомнено беше најистакнатиот политичар во новата историја на Босна и Херцеговина.
Изетбеговиќ во пријателска Турција го нарекуваат “мудрец”, а неговите цитати останале впишани во времето, често се спомнуван како вистински пример за вистински лидер, хуманист и борец за човекови права.
Многу од неговите пораки ќе останат запамтени како вечни.
