Пратеникот Мурат , реагираше за одбиените предложени прашања

Целиот текст на говорот на пратеникот Сали Мурат од Европски фронт, одржан на конференцијата за печат денеска во Собранието.

Сали Мурати, пратеник во Собранието на Република Северна Македонија од редовите на Движењето на Турците на Македонија за правда и демократија.- Европски фронт.

Почитувани претставници на медиумите,

Јас, Сали Мурати, пратеник во Собранието на Република Северна Македонија, ве повикав на оваа итна конференција за печат за да ве информирам за сериозно прекршување на Уставот, законите и Деловникот на Собранието од страна на Претседателот на Собранието.

Суштина на проблемот и предмет на пратеничките прашања

На 4 август 2024 година, поставив две пратенички прашања до надлежните министерства, согласно со моите права и должности како пратеник:

1. Прашање до Министерот за внатрешни работи:
   1. Се однесува на постапките за стекнување државјанство на лица од Р. Турција по измените на Законот за државјанство од 2021 година.
   1. Барав детални информации за бројот на поднесени барања, нивниот статус, и почитувањето на законските процедури.
   1. Целта ми беше да се обезбеди транспарентност во процесот на доделување државјанство и еднаков третман на сите подносители.
2. Прашање до Министерството за култура:
   1. Се однесува на изградбата на новиот Турски театар.
   1. Барав информации за правната и финансиската основа на проектот, временската рамка, и моменталниот статус на изградбата.
   1. Имаам за цел да ја афирмирмирам обврската на државата за унапредување на правата на заедниците, конкретно правото на турската заедница на соодветна културна инфраструктура.

Овие прашања беа поставени во целосна согласност со:

• Член 72 од Уставот на Република Северна Македонија
• Член 15 од Законот за пратениците
• Членови 38 и 39 од Деловникот на Собранието

Значење на пратеничкото прашање

Пратеничкото прашање е суштински инструмент на парламентарната демократија:

1. Овозможува директен надзор на законодавната над извршната власт.
2. Обезбедува транспарентност и отчетност во работата на Владата.
3. Служи како механизам за информирање на јавноста за важни прашања.
4. Претставува директна врска меѓу граѓаните и извршната власт преку нивните избрани претставници.

Во демократските земји, правото на пратеничко прашање е загарантирано со устав и детално е регулирано со закон и деловници на парламентите. Ова право е неприкосновено и не може да биде ограничено со неформални практики или администратиски одлуки.

Повреда на процедурата и нејзините импликации

Спротивно на јасно дефинираните процедури, Претседателот на Собранието одби да ги проследи овие прашања до соодветните министерства. Наместо тоа, тој се повика на наводна “воспоставена собраниска пракса” според која пратеничките прашања се поставуваат до Претседателот на Владата и членовите на Владата по истекот на сто дена од изборот на Владата.

Оваа одлука е длабоко проблематична од повеќе аспекти:

1. Крши експлицитни законски одредби:
   1. Член 72 од Уставот јасно наведува дека Собранието врши политичка контрола и надзор над Владата и над другите носители на јавни функции што се одговорни пред Собранието.
   1. Член 15 од Законот за пратениците експлицитно го гарантира правото на пратеникот да поставува пратенички прашања до Владата и до другите органи на државната управа.
   1. Членови 38 и 39 од Деловникот на Собранието детално ја пропишуваат процедурата за поставување пратенички прашања, без никакви временски ограничувања или услови.
2. Воведува произволна пракса која нема основа во позитивното право:
   1. Собранието нема овластување да воспоставува практики кои се во директна спротивност со важечките закони и правилници.
   1. Ваквата пракса создава опасен преседан за идно кршење на уставните и законските норми.
3. Ги повредува моите уставни и законски права како пратеник:
   1. Ме лишува од можноста да ја извршувам мојата уставна должност за надзор над извршната власт.
   1. Ја попречува мојата улога како претставник на граѓаните во барањето отчетност од Владата.
4. Го попречува надзорот на Собранието врз извршната власт:
   1. Ја нарушува поделбата на власта која е темел на нашиот демократски систем.
   1. Создава ситуација во која извршната власт може да избегнува отчетност за значителен временски период.
5. Ги лишува граѓаните од нивното право на транспарентност:
   1. Оневозможува навремено информирање на јавноста за важни прашања од јавен интерес.
   1. Ја намалува довербата на граѓаните во демократските институции.

Формални недостатоци во одговорот на Претседателот на Собранието

Покрај суштинските прекршувања на моите права како пратеник, морам да истакнам и сериозни формални недостатоци во одговорот што го добив од Претседателот на Собранието

1. Неусогласеност со формата на управен акт:
   1. Одговорот не ги содржи сите елементи пропишани со Законот за општата управна постапка.
   1. Недостасува јасно образложение на правниот основ за одлуката.
   1. Не се наведени конкретни членови од законите или Деловникот кои би ја поддржале оваа одлука.
2. Отсуство на правна поука:
   1. Одговорот не содржи правна поука, што е задолжителен елемент на секој управен акт.
   1. Ова ме лишува од информација за моите правни можности за оспорување на оваа одлука.
   1. Отсуството на правна поука е директно кршење на член 212 од Законот за општата управна постапка, кој експлицитно бара вклучување на правна поука во секој управен акт.
3. Паушалност и недостаток на конкретни аргументи:
4. Непочитување на начелото на законитост:
   1. Одговорот не покажува како оваа одлука е во согласност со постоечките закони и правилници.
   1. Се игнорираат јасните одредби од Уставот, Законот за пратениците и Деловникот на Собранието кои го гарантираат правото на пратеничко прашање.
5. Недостаток на образложение за отстапување од нормативната рамка:
   1. Не е дадено објаснување зошто оваа “пракса” би имала предност над јасно пропишаните законски процедури.
   1. Отсуствува анализа на потенцијалните правни последици од ваквото отстапување од нормативната рамка.

Овие формални недостатоци дополнително ја нагласуваат проблематичноста на целата ситуација. Тие укажуваат на сериозно непочитување не само на моите права како пратеник, туку и на основните принципи на управната постапка и владеењето на правото.

Дополнителен аргумент против “праксата” на 100 дена

Морам да нагласам уште еден клучен аспект кој целосно ја побива логиката зад наводната “пракса” на чекање 100 дена од формирањето на новата влада:

1. Континуитет на државните органи:
   1. Министерствата и другите органи на државната управа имаат континуитет во своето работење, без оглед на промените во составот на владата.
   1. Овие институции продолжуваат да функционираат и да ги извршуваат своите законски обврски непрекинато.
2. Неоснованост на “периодот на мирување”:
   1. Не постои законска основа за било каков “период на мирување” од 100 дена или било кој друг временски период по формирањето на нова влада.
   1. Ваквата пракса би значела суспензија на уставните и законските обврски на извршната власт, што е недозволиво во една правна држава.
3. Одговорност кон граѓаните:
   1. Органите на државната управа имаат постојана одговорност кон граѓаните, која не може да биде суспендирана поради политички процеси.
   1. Прекинот во одговарањето на пратенички прашања би значел и прекин во остварувањето на правото на граѓаните на информации од јавен карактер.
4. Правен континуитет:
   1. Новата влада ја презема одговорноста за сите тековни работи и обврски на претходната влада.
   1. Ова вклучува и обврската за одговарање на пратенички прашања, без оглед на тоа кога се поставени.
5. Принцип на ефикасност:
   1. Чекањето од 100 дена би ја намалило ефикасноста на парламентарниот надзор и би создало застој во важни државни работи.
   1. Ова е во директна спротивност со принципот на ефикасност во работата на државните органи.

Овој аргумент дополнително ја потврдува неоснованоста и незаконитоста на одбивањето на Претседателот на Собранието да ги проследи моите пратенички прашања. Тоа покажува дека оваа “пракса” не само што нема законска основа, туку е и во директна спротивност со принципите на доброто владеење и континуираното функционирање на државните институции.

Поради сериозноста на оваа ситуација, јавно повикувам:

1. Претседателот на Собранието веднаш да ги проследи моите пратенички прашања до соодветните министерства, согласно со Деловникот.
2. Собранието да покрене постапка за оценка на уставноста и законитоста на оваа “воспоставена пракса” пред Уставниот суд.
3. Комисијата за деловнички и мандатно-имунитетни прашања да ја разгледа оваа ситуација и да даде официјално толкување на релевантните одредби од Деловникот.
4. Сите релевантни институции, вклучувајќи го и Народниот правобранител, да ја истражат оваа ситуација и да преземат соодветни мерки за да се спречи повторување на вакви инциденти.
5. Граѓанското општество и медиумите да останат будни и да продолжат да бараат отчетност од сите гранки на власта.
6. Генералниот секретар на Собранието да изврши внатрешна ревизија на процедурите за одговарање на барања од пратеници и да обезбеди усогласеност со Законот за општата управна постапка.
7. Комисијата за деловнички и мандатно-имунитетни прашања да изготви упатство за правилно постапување по пратенички прашања, вклучувајќи и јасни насоки за формата и содржината на одговорите.
8. Претседателот на Собранието да издаде нов, правно издржан одговор на моето барање, кој ќе ги содржи сите елементи пропишани со закон, вклучувајќи и правна поука.
9. Државниот управен инспекторат да спроведе инспекција на овој случај и да даде препораки за подобрување на административните процедури во Собранието.

Демократијата се темели на владеењето на правото и почитувањето на уставните и законските норми. Како избран претставник на граѓаните, моја должност е да ги бранам овие принципи. Нема да дозволам произволно толкување и примена на законите да ги поткопаат темелите на нашата демократија.

Овие формални недостатоци не се само технички пропусти. Тие се симптом на подлабок проблем на непочитување на законските процедури и правата на пратениците. Како избрани претставници на граѓаните, наша должност е да инсистираме на највисоки стандарди на законитост и транспарентност во работата на сите државни институции, почнувајќи од самото Собрание.

Подготвен сум да одговорам на вашите прашања.