Нападот на Русија врз Украина може да доведе до голема прехранбена криза со нарушување на тековните синџири на снабдување и дополнително унапредување на влијанието на Москва и Кина на глобалните пазари.
Конфликтот постојано беше водечки фактор за несигурност во храната низ целиот свет.
Како што руската воена операција во Украина напредува, загриженоста се засили поради нејзиното влијание врз синџирите за снабдување со земјоделски производи.
Русија и Украина се меѓу првите пет меѓународни извозници за многу важни житни култури и маслодајни семиња како пченица, сончоглед и пченка.
Според американското Министерство за земјоделство, Украина учествува со 16 отсто од глобалниот извоз на пченка и 12 отсто од извозот на пченица.
Како клучен снабдувач на пченка за Европа и Кина, Украина произведе историски максимум од 42 милиони тони во 2021 година, вели американското Министерство за земјоделство.
Украина, исто така, произведува 50 отсто од светското масло од сончогледово семе, а заедно со Русија, задоволува над 50 отсто од потребите од житни култури за Северна Африка и Блискиот Исток, според Меѓународниот институт за истражување на политиката за храна.
Но, големи области на производство на прехранбени култури во Украина директно се граничат со Русија и Белорусија, каде што московските трупи се собираа со недели пред конфликтот.
Во моментов, рускиот напад врз Украина ги затвори пристаништата во Киев и доведе до забрана за комерцијални бродови во Азовското Море, кое се поврзува со Црното Море – еден од најважните региони во светот за трговија.
Значи, ако Русија ја преземе целосната контрола врз Украина, потребно е уште поголем дел од глобалниот колач за снабдување со храна.
Краткорочни и долгорочни последици
Руските воени операции може да имаат и краткорочни и долгорочни последици придвижувајќи го растителното производство во и надвор од Украина, вели Меѓународниот институт за истражување на политиката за храна.
На непосреден ризик се ранливите земји кои силно зависат од Украина за снабдување со храна што моментално се стопирани.
Украина го снабдува Либан со 50 отсто од потрошувачката на пченица, Либија со 43 отсто, Јемен со 22 отсто и Бангладеш со 21 отсто, според Фајненшл тајмс (ФТ).
Покрај тоа, Украина и Русија сочинуваат 86 отсто од увозот на пченица во Египет во 2020 година и 75 отсто од откупот на пченица во Турција, вели ФТ.
Светската програма за храна изрази загриженост за конфликтот, велејќи дека е „подготвена да се распореди за поддршка на погодените популации“.
„Со 283 милиони луѓе кои моментално се акутно несигурни во храната или се изложени на висок ризик во 81 земја, а 45 милиони веќе се на работ на глад, светот не може да си дозволи нов конфликт“, рече Маргот ван дер Велден, директорка за итни случаи на Светската програма за храна.
Ако војната опстојува и извозот продолжи да биде запрен за време на сезоната на жетва во Украина која доаѓа за неколку месеци, хаосот ќе одекне низ целиот свет.
Независниот агроном Мајкл Ли за ТРТ Ворлд изјави дека верува дека долгорочните последици се „прерано рано за размислување“, но конфликтот претставува ризик за глобалните цени на храната бидејќи „Украина (и Русија) доминираат во трговијата со жито“.
„Дури и во време на мир, секој разговор за добра култура или суша ќе го придвижи пазарот. Импликациите од целосно прекинување на трговијата без индикации кога ќе се рестартира се монументални, далекусежни и апсолутно ќе влијаат на глобалните цени на храната“, рече Ли.
„Да не зборуваме за влијанието на конфликтот врз извозот на ѓубрива поради санкциите, што ќе создаде маѓепсан круг во производството на земјоделски култури“, вели Ли.
„Русија (и Белорусија) произведува ѓубрива, санкциите ќе ја ограничат понудата на ѓубрива, цените ќе се зголемат, земјоделците ќе применуваат помалку, приносите ќе се намалат, цените на житото ќе се зголемат“, објаснува Ли.
Загрижени купувачи
Руската инвазија доаѓа кога глобалните цени на храната веќе достигнаа рекордно ниво од 2011 година, при што само цените на пченицата се зголемија за повеќе од една петтина од почетокот на годината, според ФТ. Тие достигнаа речиси 10-годишен максимум, додека цените на пченката се зголемија за 15 проценти.
Елена Фаиге Нероба, менаџер за развој на бизнис во земјоделската брокерска компанија Максигрејн, за ТРТ Ворлд изјави дека пазарот е „прилично променет“ во последните неколку сезони поради ефектите од пандемијата „Ковид-19“ и временските услови.
„Во последните неколку сезони понудата е ограничена, а побарувачката наспроти позадината на растечкото население во земјите каде пченицата се троши, но речиси не се произведува, а психолошката желба за складирање на залихи, само расте“, рече Нероба.
Нероба изрази загриженост поради „заканата од прекин на снабдувањето од еден од најголемите региони за производство на жито во светот“ за Максигрејн, кој оперира со околу 1 милион метрички тони товар годишно.
Таа рече дека купувачите во моментов се плашат од руски санкции, и сегашни и идни, наведувајќи загриженост како што се банките кои ги блокираат плаќањата или сопствениците на бродови не можат да обезбедат бродови за транспорт.
Во моментов, околу „7 милиони метрички тони украинска пченица и повеќе од 12 милиони метрички тони пченка сè уште се неиспорачани, но делумно продадени, што значи дека некои купувачи треба веднаш да најдат замена“, предупреди Нероба.
„Да бев купувач, ќе се плашев од нов дел од санкциите во врска со [дали] ќе го добијам мојот товар [или не]“, додаде таа.
Во моментов купувачите на пченка брзаат кон залихите на Европската унија за да го заменат украинскиот извоз блокиран од Русија, особено потпирајќи се на увозот од Романија, Бугарија и Франција.
Земјоделски пакт со Кина
Русија, најголемиот светски извозник на пченица и Кина, еден од најголемите увозници на пченица во светот, неодамна потпишаа широк договор за земјоделство.
Договорот му дозволува на Пекинг да увезува пченица од каде било во Русија, со што некои западни пазари, како што е Канада, надвор од трговијата со Кина.
Покрај тоа, околу една третина од увозот на пченка во Кина доаѓа од Украина, но под руска контрола овој обем би можел да се зголеми за да одговара на растечката побарувачка на Пекинг – која се зголеми речиси четири пати во 2020 година од претходната година.
Така, контролата на Русија врз критичните количини на трговија од плодното земјиште на Украина може да доведе до значително намалување на зависноста од западните пазари за двете нации.
Тоа исто така значи дека Русија ќе може да одлучи кои земји добиваат критични резерви на храна, а кои не, објаснуваат експертите Иан Ралби, Дејвид Соуд и Рохини Ралби од И.Р. Конзилиум.
„Во услови на хаосот на овој конфликт и заканата за животите и независноста на Украина, една критична импликација е крајно потпроверена: како Русија може да се потпре на поддршката на Кина за да ги вооружи глобалните синџири за снабдување со храна“, пишуваат тие во авторски текст за Политико.
„Кинеските земјоделски аранжмани со Русија, заедно со договорот за јаглеводороди, ја формираа гаранцијата што и требаше на Русија за да може да ја нападне Украина без страв од западните санкции“, велат експертите.
Тие тврдат дека за да се избегне оваа игра на моќ, мора да се стави клин меѓу Русија и Кина од страна на САД, додека се одржуваат трговските наредби кон украинските партнери за поддршка на економскиот суверенитет на земјата.
Доколку наскоро не се преземат мерки, кризата со безбедноста на храната ќе се почувствува низ целиот свет, почнувајќи од најкревките држави и региони, предупредува Дејвид Бисли.
„Тоа ќе има драматично влијание врз трошоците за храна, трошоците за испорака, нафта и гориво. Токму кога мислите дека не може да биде полошо, ќе се влоши“, рече Бисли
